11 marca obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Sołtysa! Dziękujemy naszym sołtysom za zaangażowanie, pracę, dyspozycyjność, inicjatywy. Życzymy wytrwałości, satysfakcji i kolejnych pomysłów!
Czy wiecie, że urząd sołtysa pamięta średniowiecze?
Funkcja sołtysa pojawiła się na terenie Polski w XII w. Na przestarzeń wieków rola ulegała modyfikacjom, ale niektóre z atrybutów pozostały do dziś. Sołtys to wciąż osoba będąca pośrednikiem pomiędzy władzą a lokalną społecznością.
W średniowieczu wsie polskie, które przejęły tzw. prawo niemieckie były zarządzane przez sołtysów. Zajmowali się administracją, sądownictwem i ustawodawstwem. Urząd był dziedziczony, chociaż niekiedy dochodziło do jego sprzedaży. Sołtys był wówczas osobą dość majętną. Zyski czerpał głównie z uprawy ziemi, która była wolna od zobowiązań wobec pana. Z czasem funkcja stała się na tyle atrakcyjna, że dochodziło do wykupywania sołectw przez zamożnych mieszczan, którzy mieszkali w miastach, a do pełnienia funkcji sołtysa wyznaczali swoich reprezentantów. Urząd był również przepustką do awansu społecznego dla tych, którzy nie byli szlachcicami. Z czasem coraz więcej szlachciców wykupowało sołectwa, by w XVI w. prawie wszystkie znalazły się w rękach tego stanu. Automatycznie pozycja sołtysa zaczęła tracić na znaczeniu. Sołtysi stali się nadzorcami pańszczyźnianymi i pomocnikami właścicieli wsi.
W XVII w. demokracja szlachecka ustąpiła oligarchii magnackiej. Tam gdzie właściciel ziemski lub jego reprezentant nie sprawowali władzy, powoływano organizację gromadzką. Na czele urzędu wiejskiego stał wójt. Sołtys natomiast zajmował się ściąganiem podatków, nadzorem nad wypełnianiem powinności związanych z pańszczyzną, reprezentowanie i nadzór na sprawami wsi. Urząd ten miał charakter czasowy. W XVIII wieku, w okresie zaborów rola sołtysa polegała na ogłaszaniu ustaw i rozporządzeń władz, dbaniu o bezpieczeństwo, zdrowie, nadzór nad szkołami, ochronkami dla sierot i osób chorych i upośledzonych umysłowo. Na terenach Królestwa Polskiego sołtys był mianowany przez Komisję Rządową Spraw Wewnętrznych i Policji na wniosek komisji wojewódzkiej i musiał posiadać majątek, a nawet część wsi. Z czasem wprost stwierdzono, że to właściciele wsi zostają wójtami. Wójtowie mianowali sołtysów, którzy byli ich pełnomocnikami.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zachowano urząd sołtysa. Powołano gminy zbiorowe, składające się z szeregu wsi i folwarków. Za organy gminy uznano wójta, zebranie gminne i radę gminną. Poszczególne wsie tworzyły tzw. gromady, których organami było zebranie gromadzkie i sołtys. W okresie II wojny światowej ziemie polskie były podzielone i nie posiadały jednolitych przepisów w zakresie administracji. Na ziemiach bezpośrednio włączonych do Rzeszy polska administracja została w całości zlikwidowana, więc od 1941 roku sołtysami mogli zostać tylko obywatele niemieccy. Na obszarach, gdzie Niemcy stanowili mniejszość, funkcję sprawowali Polacy, jednak bez żadnych uprawnień administracyjnych. W okresie PRL pozycja sołtysa, jako przedstawiciela wsi, wybieranego spośród mieszkańców, zachowała się. Sołtysi wykonywali zadania samorządowe (np. zwoływanie zebrań wiejskich), administracyjne (np. pobieranie podatków) i organizacyjno-społeczne (np. inicjowanie tzw. czynów społecznych na rzecz lokalnej społeczności).
A obecnie? Sołtys jest organem wykonawczym sołectwa jako jednostki pomocniczej gminy. Do obowiązków sołtysa należy w szczególności:
- zwoływanie zebrań wiejskich,
- zwoływanie posiedzeń rady sołeckiej,
- działanie stosownie do wskazań zebrania wiejskiego, rady gminy i wójta,
- wpływanie na wykorzystanie aktywności mieszkańców służącej poprawie gospodarki i warunków życia w sołectwie,
- reprezentowanie mieszkańców sołectwa na zewnątrz,
- uczestniczenie w naradach sołtysów, zwoływanych okresowo przez wójta,
- pobieranie podatków i opłat lokalnych.
Na podstawie opracowania Joanny Radziewicz „Rola sołtysa na przestrzeni wieków”
W naszej gminie mamy 9 sołtysów reprezentujących 10 sołectw:
Boruszowice, Hanusek – Marian Łuczak
Brynek – Iwona Pryk
Koty – Adam Wandzik
Mikołeska – Irena Piecuch
Nowa Wieś Tworoska – Regina Mika
Połomia – Stefan Paś
Świniowice – Patrycja Skowronek
Tworóg – Gertruda Byszewska
Wojska – Jan Siwiec