W grudniu 2011 r. wstrzymano ruch pociągów na odcinku Tarnowskie Góry-Zawadzkie. Obecnie stacja w Tworogu czynna jest tylko dla ruchu towarowego. Zobaczcie jak dziś wygląda dworzec, który dawniej wiernie służył licznym pasażerom. Przypominamy też historię dworca. Tekst Fryderyka Zgodzaja ukazał się 12 stycznia 2009 r. (nr 11).
Dworzec w Tworogu
Obserwując publikacje na temat 150-lecia kolei w Tarnowskich Górach, chciałem się podzielić nieco innymi spostrzeżeniami. Materiał, do którego dotarłem nie pochodzi z żadnej książki, został odnaleziony w śląskich archiwach, pisany jest odręcznie gotykiem, nie raz trudnym do rozszyfrowania. Pierwszy odnaleziony zapis o potrzebie połączenia miast Opole-Tarnowskie Góry poprzez budowę linii kolejowej pochodzi z 30 V 1829 r., następny list z 13 IX 1830 r. też potwierdza ów zamiar.
Inicjatorem założenia komitetu budowy kolei opolsko-tarnogórskiej był w 1855 r. hrabia Andreas Renard, który potem posiadał 40 % udziałów w inwestycji. Pismo z dnia 23 IV 1856 r. wystawione we Wrocławiu informuje, iż członkami komitetu założycielskiego pod nazwą „Oppeln-Tarnowitzer Eisenbahn Gesellschaft“ są: Hugo Főrst zu Hohenlohe z Sławięcic, Adolf Prinz zu Hohenlohe z Koszęcina, Victor Herzog von Ratibor z Rud Raciborskich, Andreas Graf Renard z Strzelec Wielkich, Baron von Muschwitz z Wrocławia. W Tworogu fachową pomocą przy sprzedaży działek zajął się ksiądz proboszcz Eduard Frank, który sam odsprzedał kolei ok. 1,3 ha wysokiej klasy gruntów ornych. Pomagał mu „Gutspächter, Wirtschaftsbeamter” i podpisujący się w imieniu „Polizei Verwaltung” (urzędnik agrarny, policyjny, znający dobrze zagadnienie) Heinrich Etzler . Teren, na którym stoją dworzec, budynki administracyjne, gospodarcze oraz torowisko zakupiono przed 24 V 1856 r. od Franza Piezuch, Marcusa Scholltissek, Antona Ziaja, Ludwiga Mainka, urzędnika księcia Hohenlohe i „Gärtnerstellenbesitzer’a” (właściciela ogródków pod wynajem) o nazwisku Hahn (źródła nie podają imienia) oraz Andreasa Jendrosch i Wazlafa Dudek.
Kolej została oddana do użytku w dwóch etapach: pierwszy w dniu 12 II 1857r. z Tarnowskich Gór do Zawadzkiego, drugi z Zawadzkiego do Opola dnia 24 I 1858 r. Całkowity koszt budowy wyniósł 2421905 Th (talerów) zgodnie z założonymi obliczeniami. Wcześniej zawiązała się dyrekcja w skład której wchodzili: Przewodniczący Főrst Hugo zu Hohenlohe – Oehringen, Baron von Muschwitz, Geheimer Sommerzienrath Ruffer, Kaufmann Paul Biebrach. Zastępcami byli: Kaufmann Adolph Mőller, Banquer Carl Ertel. Na całym odcinku liczącym 76 km 875 m., zostały wybudowane w: Oppeln (Opolu) – dworzec, Dembiohammer (Dębska Kuźnia) – peron , Malapane (Ozimek) – peron, Klein Stanisch (Staniszcze Małe) – peron, Colonowska (Kolonowskie) – peron, Zawadzkiwerk (Zawadzkie) – rowizoryczny dworzec, Sandowitz (śędowice) – peron, Golormőhle (Kielcza) peron ,Tworog (Tworóg) – dworzec, Friedrichshőtte (Strzybnica) – dworzec, Tarnowitz (Tarnowskie Góry) dworzec. Stacje Brynek, Borowiany, Fosowskie, Krasiejów, Chrząstowice, Suchy Bór Opolski zostały oddane do użytku później. Berlińskie władze naczelne pismem z dnia 31 XII 1858 r. nakazały ” Haltestelle Golormőhle ” nazwać Keltsch (Kielcza). Kolejowy biuletyn z 30 V 1859 r. opisuje wygląd poszczególnych stacji: Opole – dworzec z całym zapleczem, Ozimek – dworzec wraz z innymi zabudowaniami, Staniszcze Male – dworzec, budynek biurowy i szopy na wagony w budowie, Kolonowskie – budynki dworcowe, Zawadzkie – prowizoryczna stacja z dworcem, Żędowice – prowizoryczna stacja, Tworóg – dworzec z ujęciem wody, Strzybnica – prowizoryczna stacja z dworcem, Tarnowskie Góry – oprócz prowizorycznej stacji masywny budynek dworca, lokomotywownia dla 4 parowozów, szopy na wagony, szopy na węgiel, mały biurowiec, ujęcie wody i kuźnia.
W tym samym biuletynie zapisano, że przewiduje się budowę domu w Kielczy dla „Bahnmeistra” (dyżurnego ruchu). Pierwszy rozkład jazdy ukazał się na różowym papierze, następne były drukowane na białym. Na rozkładzie widniał napis: Oppeln – Tarnowitzer Eisenbahnfahrplan gőltig vom 11 October 1859. W ciągu dnia jeździły dwa pociągi każdy po dwa kursy. Z Tarnowskich Gór pociąg poranny wyjeżdżał o godz. 6.45, w Tworogu był według planu o 7.07, a odjeżdżał o 7.12. Przyjazd do Opola był przewidziany na godzinę 9.30. Pociąg z Opola wracał o godz. 10.00 i kończył kurs w Tarnowskich Górach o godzinie 12.48. Podobnie było po południu. Cena biletu była pobierana od osobo – mili i wynosiła w: I klasie – 6 Sgr. (srebrnych groszy), II klasie – 4 1/2 Sgr., III klasie – 3 Sgr., IV klasie – miejsca stojące – 2 Sgr. Wolno było przewozić z sobą 25 kg bagaŜu. Na stacjach Opole, Staniszcze Małe, Zawadzkie, Tworóg i Tarnowskie Góry można było skorzystać z telegrafu.
Istnieją różne hipotezy i spekulacje na temat roku budowy dworca w Tworogu. W biuletynie z 13 V 1861 r. można wyczytać, że rozbudowę dworca w Tworogu rozpoczęto w 1860 i roboty zakończono następnego roku. Kiedy więc wybudowane dworzec? Odpowiedź jest jedna! Pierwsza część dworca została zbudowana przed uruchomieniem kolei w 1856 r. i służyła tylko pracownikom kolejnictwa, druga – socjalna część została wybudowana w 1861 r. z myślą o komforcie jazdy pasażerów . Dworzec został rozbudowany o obszerną poczekalnią i restaurację.
Fryderyk Zgodzaj