Archiwalne zdjęcie, które publikujemy powyżej zostało wykonane w latach 30. XX w. Przedstawia front obecnego Urzędu Gminy z pomnikiem upamiętniającym ofiary I wojny światowej. Monument stosunkowo szybko zniknął z pejzażu Tworoga i pomimo prób odzyskania, nigdy nie wrócił na swoje miejsce.
Pomnik został zaprojektowany w 1924 r. przez profesora Gosen z Wrocławia. Wykonano go z heskiego diabazu z kamieniołomów Gissen nad rzeką Lahn. Na monumencie umieszczono napis w języku niemieckim: „Unseren Söhnen und Brüdern” (Naszym Synom i Braciom) oraz nazwiska poległych w latach 1914-1918 mieszkańców Tworoga i Brynka. Koszt wykonania pomnika wyniósł 7200 marek. Uroczystość odsłonięcia miała miejsce 1 czerwca 1930 r. Niestety bryła nie przetrwała na swoim miejscu. Po zaledwie 15 latach rozpoczęła się jej tułaczka… Pomnik został zdemontowany w 1945 r. i przez jakiś czas leżał w przypałacowym ogrodzie. W 1954 r. został wywieziony na cmentarzysko poniemieckich pomników w Chorzowie. W latach 60. bryłę wykorzystano przy budowie pomnika w Piekarach Śląskich postawionego dla uczczenia tysiąclecia państwa polskiego.
W latach 90. w Tworogu podjęto próby jego odzyskania – zawiązano komisję, która zajęła się tym tematem. Jej członkami byli: Bertold Kubitza, Fryderyk Zgodzaj, Waldemar Czierpka, Józef Gawlik. – Zwróciliśmy się o pomoc do wojewódzkiego konserwatora zabytków. Niestety nasz pomnik nie widniał w rejestrze zabytków, a w wyniku przebudowy stracił walory zabytkowe, dlatego konserwator nie był w stanie wesprzeć sprawy. Interweniowaliśmy również w Radzie Miejskiej Piekar Śląskich, ale ostatecznie nie udało się odzyskać monumentu – wspomina Bertold Kubitza. – W komisji byłem odpowiedzialny na przygotowanie materiałów historycznych dotyczących pomnika. Zaangażowałem się w sprawę osobiście. Wśród wymienionych poległych był mój krewny. Ojciec przekazał na pomnik 200 marek. To była wówczas spora suma – przyznaje Fryderyk Zgodzaj.
W 2010 r. puste miejsce przed Urzędem Gminy wypełnił nowy pomnik. Widnieje na nim napis: „Pamięci Ślązaków – ofiar wojen, internowań, wywózek i prześladowań”.
Tekst archiwalny – nr 146 (z 8 lutego 2021 r.)
