Sto lat – mniej więcej tyle dzieli obydwa zdjęcia. Pierwsze zrobiono w okresie międzywojennym, drugie w 2018 roku. Spróbujcie sobie wyobrazić, że stoicie po drugiej stronie drogi, ale wiek wcześniej. Jak wyglądał Tworóg z tego miejsca?
Przed nami brukowana ulica. Widać ją wyraźnie na zdjęciu. Po lewej drewniany mostek, po prawej półwysep, z którego często korzystało bydło by zbliżyć się do wodopoju. A teraz korzystając z wyobraźni rozciągamy zdjęcie w prawą stronę. Co widzimy? Drugi, drewniany most, pod którym znajduje się tama, a przed nią młyńskie koło. Za mostem malowniczy staw porośnięty tatarakiem. Od razu nasuwa się pytanie: jak to, dwa mosty? Dlaczego? Już tłumaczymy. Dawniej rzeka Stoła płynęła nieco inaczej. Jednak działający w XIX w. młyn wymagał przesunięcia koryta. Naturalny bieg stał się skromnym strumykiem. Właśnie nad nim znajdował się widoczny na zdjęciu mostek (zlikwidowano go w latach 50. XX w.). Dziś
ciekawscy nadal mogą zobaczyć którędy płynęła Stoła. Za apteką wyraźnie widać dolinę, przy której rośnie szereg wysokich olch. Naturalne ukształtowanie terenu jest jak otwarta księga, z której z łatwością odczytacie bieg rzeki. Wróćmy jednak do półwyspu widocznego na fotografii. Swego czasu w tym miejscu stała kaplica pw. Chrystusa Ukrzyżowanego (na zdj. poniżej po prawej stronie).
Pisze o niej Fryderyk Zgodzaj w „Dwóch Rogach”: Przekaz ustny mówi, iż kaplica została wybudowana, żeby chronić to miejsce przed powodziami, które często miały miejsce wiosną i latem. W 1795 roku ksiądz V. M. Hoscheck w kronice parafialnej zanotował:
„Przy mostach (juxta pontes), kaplica Ukrzyżowanego, również murowana, lecz obraz malowany jest małej wartości”. Kaplica do lat siedemdziesiątych XIX wieku stała nad stawem między mostami, na półwyspie, gdzie znajdował się stalowy słup wysokiego napięcia. Powodzie jednak nie odpuszczały i niszczyły kaplicę. Pod koniec XIX w. została przeniesiona na położoną wyżej posesję Schygully, który był wówczas właścicielem młyna. Wspomniany przez kronikarza obraz został wymieniony na blaszaną sylwetkę Chrystusa. Kapliczka przeszła generalny remont w 1899 r. Z nową lokalizacją kapliczki wiąże się ciekawostka. W „Dwóch Rogach” czytamy, że przed wojną ul. Grudwaldzka była nazywana Kapellenstrasse, ponieważ znajdowała się pomiędzy kaplicami Chrystusa Ukrzyżowanego i św. Jana Nepomucena. Trzeci raz kapliczkę przeniesiono w 1983 r. Obecnie znajduje się przed mostem przy ul. Zamkowej.
Artykuł ukazał się w wydaniu z 15 stycznia 2018 r. (Nr 112)